Kompetencje związane z komunikacją, kształtują się od urodzenia. W pierwszych miesiącach życia dziecko komunikuje się niewerbalnie, a z czasem dochodzą słowa i jego komunikaty stają się bardziej przejrzyste. Potem nadchodzi czas, by umiejętności rozwijać dalej.
Kiedy maluch wchodzi w grupę rówieśników w przedszkolu, zaczyna kształtować i rozwijać swoje umiejętności komunikacyjne. Są jednak dzieci, które mają z tym większe problemy, a ich rozwój potrzebuje pomocy.
Jak wspierać rozwój komunikacji?
Jednak znając podstawowe założenia prawidłowej komunikacji, zdając sobie sprawę z tego, jak można poszczególne narzędzia wykorzystać w praktyce, rodzice mogą w dużej mierze samodzielnie kształtować poszczególne umiejętności dziecka. Podstawą jest charakter relacji dziecko-dorosły, obie strony muszą podchodzić do siebie z szacunkiem. Przekazanie swoich uczuć i pragnień w obliczu nieprzyjemnej sytuacji lub proszenie o pomoc w silnych emocjach to coś, z czym czasem i dorośli mają problem. Dla dzieci jest to jeszcze trudniejsze.
- Przede wszystkim trzeba rozmawiać. Rozmowa może dotyczyć każdej płaszczyzny życia, im więcej wymiany komunikatów, tym zasób słownictwa i sposób wyrażania, będzie szerszy.
- Podczas rozmowy unikajmy pytań zamkniętych, ułóżmy je tak, by dziecko musiało odpowiedzieć szerzej.
- Ważne jest systematyczne czytanie. To doskonała lekcja nowych słów, skupiania uwagi i rozwijania wyobraźni.
- Zachęcajmy dziecko do tego, by opowiadało o swoich uczuciach i zainteresowaniach. My również powinniśmy opowiadać o uczuciach, poprośmy dziecko o pomoc w pracach domowych. Poprzez nasz przykład musi wiedzieć, że ma prawo do proszenia o pomoc.
- Skutecznym sposobem na rozwój kompetencji komunikacyjnych będą również scenki.
- Bawmy się! Poprzez wspólną zabawę dziecko nie tylko uczy się słów, ale także ich praktycznego zastosowania w kontakcie z innymi. Im więcej ćwiczeń tego typu, tym łatwiej dziecku odnaleźć się w kontaktach z ludźmi poza domem.
Słuchanie a słyszenie
Choć słowa te brzmią podobne, mają zupełnie inne znaczenie. Umiejętność słuchania u dzieci jest zależna od tego, w jakim stopniu się koncentruje na tym, co jest mówione. Drugim czynnikiem jest zrozumienie tego, co jest przekazywane w komunikacie. Umiejętne słuchanie jest też zależne od reakcji w adekwatny sposób, poprzez zachowanie lub słowa. Jak każdy z tych trzech czynników można rozwijać?
Trening koncentracji może obejmować zabawy manualne jak lepienie z plasteliny czy konstruowanie czegoś. Skupienie uwagi pozwalają trenować zajęcia, w których ważne jest czekanie na swoją kolej, przestrzeganie reguł i kończenie zadania. Doskonale sprawdzą się tutaj różnego rodzaju gry planszowe.
Częstą trudnością jest niezrozumienie komunikatów. Zwracając się do dziecka, musimy używać krótkich i prostych zwrotów. Trzeba tu uwzględnić wiek i możliwości dziecka. Warto poprosić, by dziecko powtórzyło to, co usłyszało i w razie wątpliwości używamy innych słów, lub wyjaśniamy to, co jest niejasne.
Wielokrotnie rodzice i nauczyciele mówią, że dziecko słyszy, rozumie, ale jego reakcja jest nieadekwatna lub jej brakuje. Z czego to wynika? Przyczyną często jest to, że komunikat nie pokrywa się z tym, co interesuje dziecko. Najczęściej dotyczy to tych przekazów, w których pojawiają się nakazy i zakazy, co już na wstępie wywołuje opozycje.
Efektywniejsze słuchanie można uzyskać poprzez kontakt fizyczny jak złapanie za rękę, czy wspomniane powtórzenie przez dziecko komunikatu. Koniecznie trzeba utrzymać kontakt wzrokowy i nie krzyczeć z jednego pomieszczenia do drugiego. Ponieważ dziecko uczy się poprzez obserwację i naśladownictwo, nie można go ignorować, kiedy się do nas zwraca. Musimy okazać zainteresowanie, pytać i pokazać, że słuchamy.
